Deprem Ve Depremden Korunma
Yerkabuğunda farklı nedenlerden dolayı oluşan kırılmaların, meydana getirdiği ani titreşimlerin ortamı sarsarak oluşturduğu doğa olayına Deprem denir. Deprem dalgalar halinde yayılır.
Deprem Çeşitleri
Depremler oluş nedenlerine göre üçe ayrılır: Tektonik depremler, Volkanik depremler ve Çöküntü Depremleri
Yeryüzünü oluşturan katmanların hareketleri nedeni ile oluşan depremler tektonik depremler olarak adlandırılır. Yeryüzü dışarıdan içeriye doğru Litosfer, Astenosfer, Manto ve Çekirdek katmanlarından oluşmaktadır. Üzerinde dolaştığımız Litosfer 70 ile 80 km arasında katı bir katman olup, sıcaklığı 2000 0C yi bulan, viskoz Astenosfer üzerinde hareket halinde dolaşmaktadır. Bu hareket esnasında oluşan kuvvetler nedeni ile “Tektonik Depremler” meydana gelir. Dünya üzerinde meydana gelen depremlerin neredeyse %90 ı tektonik deprem sayılmaktadır. Ülkemizde oluşan depremeler çoğunlukla tektonik depremlerdir.
Yanardağ püskürtmeleri sonucu oluşan depremler Volkanik Depremler ‘dir. Volkanlardan lav püskürtülmesi sonucu ortaya çıkan gazların etkileri dolayısı ile oluşan patlamalar bu depremlere neden olmaktadır. Ülkemizde bu tip depremler artık olmamaktadır, aktif yanardağ ülkemizde yoktur. Japonya da oluşan depremlerin bir kısmı girmektedir.
Eski maden sahalarında oluşan boşlukların tavanlarının çökmesi sonucu oluşan depremlerde Çöküntü Depremleri ’dir.
Deprem Büyüklüğü Ve Şiddeti Farklımıdır?
Deprem Büyüklüğü yani magnitütü aletsel bir ifadedir, ölçüm ile belirlenir. Depremin kaynağında yapılan ölçümler ile değeri hesaplanır.
Deprem Şiddeti ise oluşan sarsıntının yeryüzünde yaptığı etkilerdir. Deprem şiddeti yapılar ve tabiat üzerindeki etkileri ile belirlenir.
Genellikle Şiddet ve Büyüklük arasında şu şekilde bir bağlantı vardır:
Şiddet IV V VI VII VIII IX X XI XII
Büyüklük 4 4,5 5,1 5,6 6,2 6,6 7,3 7,8 8,4
Ülkemizde 7 Richter büyüklüğündeki bir deprem 10 şiddetine denk gelirken, aynı büyüklük Japonya da 8 şiddetine denk gelmektedir. Bu fark bina kalitelerinden kaynaklanmaktadır.
Depremlerden Nasıl Korunuruz?
Herkesin bildiği fakat çoğu zaman uygulamaya geçirmediği “Deprem öldürmez, binalar öldürür ” sözü her depremde yeniden hatırlanmaktadır. Depremin oluşturduğu sarsıntılar nedeni ile doğada ölen insan çok azdır. En yıkıcı etki bina içlerinde olmaktadır.
Depremlerden korunma tedbirlerini şu şekilde özetleyebiliriz:
1-Deprem Öncesi Tedbirler
-Yapılar bölgenin deprem şartlarına göre yapılmalıdır. Yapı önem katsayısı, deprem bölgesi, beton kalitesi, demir kalitesi, yapı ağırlığı, yapı geometrisi seçimi itinalı bir şekilde yapılmalıdır. Statik projelendirme işinin ehli bir İnşaat Mühendisi ‘ne hazırlatılmalı, mimari proje hazırlanma aşamasında taşıyıcı yerleri ideal bir şekilde belirlenmelidir.
-İskâna açılacak bölgeler gerekli zemin araştırmaları sonucu belirlenmelidir, alüvyon araziler ve ovalardan uzak durulmalıdır. Verimli tarım arazileri yapılaşmada kullanılmamalıdır. Güçlü zeminler tercih edilmelidir.
-Zayıf binalar depreme karşı tahkik yapılıp, güçlendirilmelidir. Güçlendirme işleri bu işin mantığını bilen firmalara yaptırılmalıdır. Ülkemizde yapılan güçlendirmelerde, kötü örnekler de bulunmaktadır.
-Daire içerisinde yüksek dolaplar sabitlenmelidir, binaların hasar görmediği fakat eşyaların üzerine düşmesi sonucu oluşan kayıplar kayıtlara geçmiştir. Ayrıca yanan odun sobalar sabitlenmeli, doğalgazlı evlerde otomatik gaz kesme tertibatları olmalıdır. Deprem sonucu birçok yangın çıkmaktadır. Daire içlerinde abartılı avizeler kullanılmamalıdır.
-Apartmanlarda ani kaçış yollarında bulunan tüm engeller kaldırılmalıdır, buralara kullanılmayan fazla eşyaların yığılması engellenmelidir. Apartmanlarda yangın tüpleri bulundurulmalı, periyodik kontrolleri ve bakımları yapılmalıdır.
-Şehirlerde acil toplanma alanları belirlenmeli, bu alanların koordinatları vatandaşlar ile paylaşılmalıdır. Bu alanlar yeşil alan olarak bırakılmalı hiçbir zaman yapılaşmaya açılmamalıdır.
2-Deprem Sırasındaki Tedbirler
-Deprem sırasında yapılacak panik bize hiçbir şey kazandırmaz. Sarsıntı hissedildiği zaman sağlam bir koltuk veya masa yanına, cenin pozisyonunda başımızı yastıklar ile korumaya alarak çömelip, beklemeliyiz.
-Pencere kenarları ve kolon diplerinden uzak durmalıyız.
-Sarsıntı geçtikten sonra, yanan soba ve ocak varsa söndürmeliyiz, tüm tesisat vanalarını kapatmalıyız. Binadan ayrılmak için kesinlikle asansör kullanmamalıyız. Toplanma alanlarına acil lazım olacak eşyalarımızı alarak gitmeliyiz.
-Bina dışına çıkınca enerji hatlarından ve diğer binalardan uzak durmalıyız.
-Eğer araç kullanıyorsak kenara çekip beklemeliyiz.
3-Deprem Sonrası Tedbirler
-Artçı sarsıntılara karşı dikkatli olmalıyız, depremden sonra hemen eve girmeye çalışmamalıyız. Evlere tekrar girmek için görevlilerin duyurusunu beklemeliyiz.
-Toplanma alanlarında görevlilerin direktifleri doğrultusunda hareket etmeliyiz. Bazen yardımcı olma adına yapılan bireysel hareketler o ortamda kargaşa oluşturmaktadır, bu sebeple eğer görevli değilsek sadece denilenleri yapmalıyız.
-Trafik ve iletişimi gereksiz meşgul etmemeliyiz. Yaralıların hastaneye acil ulaştırılması ancak açık trafik ile mümkün olacaktır.
-Dağıtılan yardım malzemelerinden sadece ihtiyacımız olanı almalıyız. Abartılı kullanımlardan kaçınmalıyız.
-Çocukları kalabalık alanda yalnız bırakmamalıyız. Yanlarında her an bir büyük kesinlikle olmalıdır. Bu, onları depremin etkisinden hızlı kurtulmasını sağlayacağı gibi emniyetlerini de sağlayacaktır. Komşularınız tarafından size emanet edilen çocuklar varsa onları sadece emanet edilene teslim ediniz.
-Temizlik kurallarına itina göstermeliyiz. Suların kullanımında dikkatli olmalıyız.
-Herkesin bu olayı yaşadığı göz önünde bulundurularak, daha sakin davranmalıyız. Çevremizde yatıştırıcı, sakinleştirici etki yapmalıyız.
Deprem önlenemez ve yıkıcı bir doğa olayıdır. Depremin meydana gelmesini engelleyemeyiz. Ancak binalarımızı sağlam yapmak ve deprem sonrası birbirimize yardımcı olmak bizlerin elindedir.
